Verworteling
Beste Simone,
Gisteren pas heb ik je leren kennen. Precies 80 jaar na je dood. Terwijl ik acht jaar ouder ben dan jij op je sterfbed. Het verbaast mij werkelijk te horen hoe onafhankelijk jouw gedachtes waren. Los van de tijdgeest en volkomen oorspronkelijk, hoe deed je dat? Misschien was je wel genadeloos voor jezelf maar je hebt ook ongelofelijk goed om je heen gekeken. Of eigenlijk heb je geloofelijk gekeken, geïnspireerd door het hogere, in de ban van de menselijke waardigheid. Zozeer zelfs dat je vond dat het niet bij denken moest blijven. Je wilde en moest het ook beleven. Voelen hoe het is om een arbeider te zijn, hoe het is om op rantsoen te moeten, hoe het is om af te zien en te lijden. Midden in de oorlog reisde je terug van New York naar Engeland omdat je vond dat je je er niet van kon afkeren. Je bent wat je dacht en belijde jouw overtuiging, als een waar kunstenaar. Het heeft je je leven gekost maar het heeft ons jouw ideeën gebracht. Ze leven voort en bereikten mij gisteren op 15 mei 2023 in de Rode Hoed. Vandaag, een dag later schrijf ik je postuum deze brief want ik wil je wat kwijt.
Jouw laatste boek heet verworteling, wat alles te maken heeft met het belang van het wortelen van mensen in hun natuurlijke omgeving. Alles dat een mens ontworteld of waardoor een mens niet geworteld raakt, is misdadig, volgens jou. Ik vind het prachtig, het idee van wortelen als basis voor een menswaardig bestaan. Direct ook vraag ik mij af wat dit betekent in onze huidige tijd voor al die mensen die door oorlog, politiek, honger of klimaatproblematiek genoodzaakt zijn te migreren. En wat betekent het voor al die mensen die zich niet welkom voelen in hun eigen land omdat ze afwijken van de norm? Kan het zijn dat er momenteel meer mensen dan ooit ontworteld zijn? Ligt dit aan de basis van onze problematiek?
De menselijke waardigheid acht je het hoogste goed. Volgens jou moet zelfs het uitgangspunt zijn dat waardigheid van mensen onaantastbaar is. Wat jou betreft is het dan ook al kwaadaardig om niet te kijken naar de situaties waarin dit niet het geval is. Hierin spreek je mij, tachtig jaar later, direct aan. Hoe vaak niet heb ik weggekeken als het gaat om onmenselijke situaties om me heen of op andere plekken in de wereld. Dat noemde ik ‘zelfbescherming’. Jij gaat hier hard tegenin. Sterker nog, die zelf die ik probeer te beschermen, wil jij zelfs afzweren. Het gaat niet om mij of om wat ik bereikt heb. Het gaat erom dat ik empathie heb voor de menswaardigheid. Wat heilig is in de mens, is niet de persoon maar datgene wat onpersoonlijk is. Het is mijn plicht om oog te hebben voor de rechten van de ander. Je tipt mij: ‘richt je aandacht op de wereld en probeer daarbij niet jezelf op die wereld te projecteren’. Jezelf ontzelfen is volgens jou het vertrekpunt van de aandacht die je nodig hebt om de wereld buiten je te zien. En nu komt, in mijn ogen, jouw mooiste gedachte: ‘aandacht is de meest pure vorm van gulheid’. Mijn god, wat wil ik graag gul zijn voor dit prachtige universum van ons.
Lieve Simone, ik wil gul zijn en mijn aandacht geven aan dat wat ertoe doet, dus schrijf ik je deze brief. Hoe kunnen we verbinden als we onszelf steeds meer kwijtraken? Hoe kunnen we vertrouwen hebben in de politiek, terwijl elke partij toch ook alleen maar het doel heeft om te groeien? Hoe kunnen we onderdeel blijven van het kapitalistische systeem, zolang het uitgaat van oneindige groei op een planeet waarvan de bronnen eindig zijn? Ook jij constateerde dat dit simpelweg niet kan. Er zit een fout in ons ontwerp van het huidige bestaan. Er zitten fouten in onze aannames, we hebben vooroordelen. Zo denken we te weten wat een recht is maar dat bestrijd jij. ‘Waar een ernstige fout in het woordgebruik zit, is het moeilijk geen ernstige fout in het denken te maken’ (Weil, Wat is helig in de mens. De Laatste essays. Letterwerk 2021. p. 9).
Wij mensen komen enkel verder doordat er mensen voor ons zijn die de weg voor ons vrijmaken. Jij bent voor mij een wegbereider, een kloofdichter, een inspiratie en een held.
Dank Simone.
16-5-23
Marlijn
Schilderij van Simone Weil
Acrylverf op papier (A2) door Marlijn